+48 600 243 782

Rok 2021 to czas kolejnych zmian w ustawie z 13.09.1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach – dalej u.u.c.p.g. Największa nowelizacja dokona się z dniem 1.01.2022 r. Jednak już obecnie, tj. 23.09.2021 r., weszło w życie kilka mniejszych zmian ustawy śmieciowej.

1. Nowe definicje

Przepisy ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach zostały znowelizowane ustawą z 11.08.2021 r. o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, ustawy – Prawo ochrony środowiska oraz ustawy o odpadach – dalej z.u.u.c.p.g. W art. 2 ust. 1 u.u.c.p.g. dodano pkt 6, który stanowi, że pod pojęciem związku międzygminnego lub zarządu związku międzygminnego rozumie się odpowiednio także związek metropolitalny lub zarząd związku metropolitalnego. Wprowadzona zmiana ma na celu umożliwienie realizacji zadań spoczywających na gminie przez związek metropolitalny.

Dodano art. 2a u.u.c.p.g. (wchodzi w życie od 1.01.2022 r.), który umożliwia, po zapewnieniu technicznych możliwości identyfikacji odpadów komunalnych wytwarzanych w poszczególnych lokalach, postanowienie przez radę gminy, w drodze uchwały, o ponoszeniu opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi przez właściciela lokalu lub inną osobę, której służy tytuł prawny do lokalu w budynku wielolokalowym, lub osobę faktycznie zamieszkującą lub użytkującą ten lokal. W związku z wprowadzeniem art. 2a u.u.c.p.g. konieczne było doprecyzowanie art. 2 ust. 3b u.u.c.p.g., który po zmianach wskazuje, że osoba, której służy tytuł prawny do lokalu, lub osoba faktycznie zamieszkująca lokal należący do spółdzielni mieszkaniowej nie jest obowiązana do wykonywania obowiązków właściciela nieruchomości wynikających z ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, z zastrzeżeniem przepisów art. 2a u.u.c.p.g.

2. Katalog zadań gmin

W art. 3 ust. 2 pkt 6b u.u.c.p.g. dodano nowy obowiązek gmin – zapewnienie zagospodarowania odpadów zgodnie z hierarchią sposobów postępowania z odpadami. Zmieniono także ust. 2b tego przepisu, który obecnie stanowi, że gmina jest obowiązana utworzyć co najmniej jeden stacjonarny punkt selektywnego zbierania odpadów komunalnych, samodzielnie lub wspólnie z inną gminą lub gminami, lub wspólnie ze związkiem metropolitalnym.

W art. 3 u.u.c.p.g. dodano ust. 2d, w którym doprecyzowano obowiązki gminy w zakresie odbierania bioodpadów w gminie. Zgodnie z rozwiązaniami przyjętymi w ustawie o utrzymaniu czystości i porządku w gminach możliwe jest zwolnienie z opłaty mieszkańców, którzy kompostują bioodpady. W związku z powyższym należy umożliwić gminie podjęcie decyzji o nieodbieraniu bioodpadów w przypadkach, gdy są one w całości zagospodarowane we własnym zakresie przez właścicieli nieruchomości (całościowe zwolnienie z opłaty za odbiór tych odpadów). Powyższe rozwiązanie jest możliwe, jeżeli łącznie zostaną spełnione trzy warunki: właściciel nieruchomości zadeklaruje kompostowanie wytworzonych bioodpadów, rada gminy podejmie decyzję o zwolnieniu z obowiązku posiadania pojemnika lub worka do zbierania bioodpadów oraz zwolni w części z opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi mieszkańców kompostujących bioodpady. W ocenie autorów rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw (IX kadencja, druk sejm. nr 1275) rozwiązanie to powinno wpłynąć pozytywnie na właścicieli nieruchomości, zachęcając ich do zagospodarowania bioodpadów we własnym zakresie, oraz na gminy przez ułatwienie organizacji systemu gospodarowania odpadami komunalnymi.

3. Regulamin utrzymania czystości i porządku na terenie gminy

Ustawa nowelizująca z 11.08.2021 r. poszerzyła katalog fakultatywnych elementów regulaminu. Na podstawie art. 4 ust. 2a u.u.c.p.g. gmina może:

• wprowadzić obowiązek stosowania indywidualnego oznakowania pojemników lub worków przeznaczonych do zbierania odpadów komunalnych w sposób, który pozwoli na identyfikację właściciela nieruchomości, na której są wytwarzane odpady komunalne, lub osób wymienionych w art. 1 pkt 1 lit. b u.u.c.p.g. – w przypadku podjęcia uchwały, o której mowa w art. 2a ust. 1  u.u.c.p.g.;
• określić sposób zgłaszania lokalizacji miejsca gromadzenia odpadów przez właściciela nieruchomości w celu zapewnienia prawidłowej realizacji usługi odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości;
• wprowadzić inne obowiązki dotyczące utrzymania czystości i porządku na terenie nieruchomości.

Autorzy projektu nowelizacji wyjaśniają, że dzięki omawianej nowelizacji gmina może odejść od odpowiedzialności zbiorowej, w szczególności w zabudowie wielolokalowej, przez indywidualne rozliczanie poszczególnych lokali z selektywnego zbierania odpadów. W artykule dodano możliwość indywidualnego oznakowania pojemników. Jak już wspomniano powyżej, stosowana dotychczas odpowiedzialność zbiorowa powodowała niską motywację do właściwego segregowania odpadów.

4. Sposób wykonania obowiązku utrzymania czystości i porządku

Dodano również ust. 1c do art. 6 u.u.c.p.g., który wskazuje, że umowy zawierane przez właścicieli nieruchomości niezamieszkałych muszą zapewniać odbiór wszystkich frakcji odpadów komunalnych, zgodnie z wymaganiami określonymi w regulaminie utrzymania czystości i porządku na terenie gminy oraz w rozporządzeniu Ministra Klimatu i Środowiska z 10.05.2021 r. w sprawie sposobu selektywnego zbierania wybranych frakcji odpadów. W związku z powyższym zmieniono również brzmienie art. 6 ust. 5a u.u.c.p.g., wskazując, że wójt, burmistrz lub prezydent miasta, kontrolując posiadanie umów, powinien również weryfikować, czy umowy są zawierane na odbiór wszystkich odpadów komunalnych, których właściciele nieruchomości są zobowiązani do selektywnego zbierania. Do art. 6 u.u.c.p.g. dano również ust. 5b i 5c, stanowiące, że w przypadku, gdy postanowienia umowy nie spełniają powyższych wymagań, wójt, burmistrz lub prezydent miasta wzywa do niezwłocznego usunięcia uchybień. Jeżeli uchybienia nie zostaną usunięte, wójt, burmistrz lub prezydent miasta wydaje z urzędu decyzję, w której ustala obowiązek uiszczenia opłaty, wysokość opłaty oraz termin jej uiszczenia.

 

5. Odbieranie odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości

Zgodnie z art. 6c ust. 1 u.u.c.p.g. gminy są obowiązane do zorganizowania odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, na których zamieszkują mieszkańcy. W dalszych postanowieniach tego przepisu wprowadzono zmiany pozwalające – w przypadku podjęcia uchwały rady gminy o objęciu nieruchomości niezamieszkałych systemem odbierania odpadów zorganizowanym przez gminę – na wyłączenie się przez właściciela nieruchomości z tego systemu. Nowy ust. 3a tego przepisu stanowi, że „Właściciel nieruchomości, na której nie zamieszkują mieszkańcy, może w terminie 60 dni od dnia ogłoszenia uchwały, o której mowa w ust. 2, złożyć wójtowi, burmistrzowi lub prezydentowi miasta pisemne oświadczenie o wyłączeniu się z systemu odbierania odpadów komunalnych zorganizowanego przez gminę na podstawie tej uchwały. W oświadczeniu właściciel nieruchomości wskazuje gminną jednostkę organizacyjną lub przedsiębiorcę, z którymi zawarł umowę, o której mowa w art. 6 ust. 1 pkt 2, oraz dołącza do oświadczenia kopię tej umowy, pod rygorem nieskuteczności oświadczenia. Oświadczenie jest skuteczne od dnia wejścia w życie uchwały, o której mowa w ust. 2, i nie może być odwołane przez okres obowiązywania umowy w sprawie zamówienia publicznego na odbieranie odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, na których nie zamieszkują mieszkańcy, zawartej po dniu ogłoszenia tej uchwały”.

Jak wyjaśniają autorzy nowelizacji z 11.08.2021 r., powyższe rozwiązanie ma na celu umożliwienie właściwego zaplanowania zamówienia publicznego na odbiór lub odbiór i zagospodarowanie odpadów, gdyż znana będzie liczba podmiotów, które zostaną w systemie. Jeżeli gmina zamierza objąć takie nieruchomości, uchwała powoduje obligatoryjne objęcie właścicieli nieruchomości, chyba że w ciągu 60 dni (w pierwotnym projekcie nowelizacji było to 30 dni) od dnia publikacji uchwały właściciel nieruchomości złoży oświadczenie o wyłączeniu się z systemu odbierania odpadów komunalnych zorganizowanego przez gminę i pozbywaniu się odpadów na podstawie umowy, o której mowa w art. 6 ust. 1 u.u.c.p.g. Gmina, organizując postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego na odbieranie odpadów komunalnych z tych nieruchomości, dysponuje danymi, z ilu nieruchomości, na których nie zamieszkują mieszkańcy, będą odbierane odpady przez przedsiębiorcę wyłonionego w tym postępowaniu. Zastosowanie powyższego rozwiązania pozwoli na utworzenie przez gminę stabilnego systemu gospodarowania odpadami komunalnymi z nieruchomości niezamieszkałych. Należy wskazać, że zastosowanie innego rozwiązania, które pozwalałoby na dowolne przystępowanie i występowanie właścicieli ww. nieruchomości z gminnego systemu gospodarowania odpadami, powodowałoby jego destabilizację, wpływając jednocześnie na zwiększenie jego kosztów.

Warto zwrócić uwagę na art. 4 z.u.u.c.p.g., który stanowi przepis przejściowy dla omawianej regulacji. Stanowi on, że w przypadku, gdy rada gminy podjęła uchwałę na podstawie art. 6c ust. 2 u.u.c.p.g. przed dniem wejścia w życie ustawy nowelizującej, właściciele nieruchomości, na których nie zamieszkują mieszkańcy, a powstają odpady komunalne, objęci systemem odbierania odpadów komunalnych zorganizowanym przez gminę pozostają objęci tym systemem do dnia, w którym zacznie obowiązywać następna umowa w sprawie zamówienia publicznego na odbieranie odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, na których nie zamieszkują mieszkańcy.

6. Wyliczenie wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi

Istotna zmiana została wprowadzona w art. 6j ust. 1 u.u.c.p.g. – doprecyzowano sposób naliczania opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi w przypadku naliczania jej od powierzchni lokalu mieszkalnego. Jak wyjaśniają autorzy projektu nowelizacji, brak takiej regulacji budził problem interpretacyjny dla gmin (uszczegółowiono, że opłata powinna być ponoszona od powierzchni użytkowej). Doprecyzowano również kwestię naliczania stawki opłaty w przypadku wyboru metody naliczania tej opłaty od ilości zużytej wody. Powyższa zmiana nie stanowi nowego rozwiązania, tylko służy doprecyzowaniu już istniejących rozwiązań, w związku wątpliwościami dotyczącymi ich stosowania.

W ślad za zmianą w art. 6j ust. 1 u.u.c.p.g. zmieniono także ust. 2a i 2b tego przepisu. Stanowią one obecnie, że:

„2a. Rada gminy może zróżnicować stawki opłat, o których mowa w ust. 1 i 2, w zależności od powierzchni użytkowej lokalu mieszkalnego, ilości zużytej wody z danej nieruchomości lub lokalu mieszkalnego, liczby mieszkańców zamieszkujących nieruchomość, liczby osób lub ilości zużytej wody w gospodarstwie domowym, odbierania odpadów z terenów wiejskich lub miejskich, a także od rodzaju zabudowy lub od faktu objęcia nieruchomości uchwałą, o której mowa w art. 2a ust. 1. Rada gminy może stosować łącznie różne kryteria różnicujące stawki opłat.

2b. Związek międzygminny może dodatkowo stosować kryteria różnicujące stawki opłat, o których mowa w ust. 1 i 2, odrębnie dla gmin wchodzących w skład tego związku, jeżeli jest to uzasadnione kosztami odbierania odpadów komunalnych i gospodarowania nimi w poszczególnych gminach lub warunkami miejscowymi”.

7. Opłata za nieruchomość z domkiem letniskowym

Zgodnie z nowymi postanowieniami art. 6j u.u.c.p.g. rada gminy, w drodze uchwały stanowiącej akt prawa miejscowego, może nałożyć obowiązek ponoszenia przez właścicieli nieruchomości, na której znajduje się domek letniskowy, lub innej nieruchomości wykorzystywanej na cele rekreacyjno-wypoczynkowe opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi w wysokości określonej zgodnie z art. 6j ust. 3 u.u.c.p.g. Taka uchwała może zostać podjęta lub zmieniona do końca kwietnia danego roku.

Ważne!

Od 1.01.2022 r. będzie obowiązywać nowe brzmienie art. 6j ust. 3b u.u.c.p.g., który będzie stanowił, że w przypadku nieruchomości, na której znajduje się domek letniskowy, lub innej nieruchomości wykorzystywanej na cele rekreacyjno-wypoczynkowe rada gminy uchwala ryczałtową stawkę opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi nie wyższą niż 10% przeciętnego miesięcznego dochodu rozporządzalnego na 1 osobę ogółem za rok od domku letniskowego na nieruchomości albo od innej nieruchomości wykorzystywanej na cele rekreacyjno-wypoczynkowe.

8. Wybór metody ustalenia opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi

Zgodnie z nowym brzmieniem art. 6k ust. 1 u.u.c.p.g. rada gminy, w drodze uchwały:

1) dokona wyboru metody ustalenia opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi spośród metod określonych w art. 6j ust. 1  i 2  u.u.c.p.g. oraz ustali stawkę takiej opłaty; dopuszcza się stosowanie więcej niż jednej metody ustalenia opłat na obszarze gminy;

2) ustali stawkę opłaty za pojemnik lub worek o określonej pojemności, przeznaczony do zbierania odpadów komunalnych na terenie nieruchomości;

3)ustali stawkę opłaty za metr sześcienny zużytej wody – w przypadku wyboru metody ustalania opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, o której mowa w art. 6j ust. 3a u.u.c.p.g.

W uzasadnieniu do projektu nowelizacji wyjaśniono, że Ministerstwo Klimatu i Środowiska w wyniku zgłaszanych uwag wysłało do gmin pytania ankietowe dotyczące stawek opłat dla nieruchomości niezamieszkałych (odpowiedź uzyskano od ok. 300 gmin), jednakże rozpiętość wskazywanych stawek była bardzo duża, w związku z tym analizie poddano również stawki wskazywane w uchwałach. Ponadto analizie poddano wnioski z Raportu z badania rynku usług związanych z gospodarowaniem odpadami komunalnymi w gminach miejskich w latach 2014-2019, wydanego w sierpniu 2019 r. przez Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Raport UOKiK pokazuje, że koszty funkcjonowania instalacji wzrosły o ponad 30% w latach 2015-2018. Z raportu wynika, że duże znaczenie dla wzrostu cen ma możliwość wpływania samorządu na ceny oferowane przez przedsiębiorców oraz struktura właścicielska. Tam, gdzie samorządy są właścicielami instalacji i mają większy wpływ na ich działanie, ceny są znacząco niższe. Ponadto istotny wpływ – nie tylko w Polsce, ale i w całej Europie – na znaczny wzrost kosztów zagospodarowania odpadów miał jeszcze jeden czynnik – zakaz importu odpadów wprowadzony przez Chiny, które wcześniej były największym światowym odbiorcą odpadów z papieru i plastiku. Dodatkowo przedstawiciele jednostek samorządu terytorialnego zgłaszali uwagi, że koszty zagospodarowania odpadów znacząco wzrosły i przewidziane stawki są zbyt niskie, nie pokrywając kosztów obsługi nieruchomości niezamieszkałych. W przekazywanych uwagach wskazywano również, że ww. stawki uniemożliwiają objęcie systemem gminnym nieruchomości niezamieszkałych. W związku z powyższym art. 6k ust. 2a pkt 5 u.u.c.p.g. otrzymał brzmienie: „w przypadku metody, o której mowa w art. 6j ust. 3 – 1,3% przeciętnego miesięcznego dochodu rozporządzalnego na 1 osobę ogółem za pojemniki lub worki o pojemności 120 l przeznaczone do zbierania odpadów komunalnych na terenie nieruchomości; za pojemniki lub worki o mniejszej lub większej pojemności stawki opłat ustala się w wysokości proporcjonalnej do ich pojemności”.

W omawianym zakresie obowiązują aż trzy przepisy przejściowe (art. 5 z.u.u.c.p.g.):

• uchwała rady gminy podjęta na podstawie art. 6k ust. 1 pkt 1 u.u.c.p.g. przed dniem wejścia w życie ustawy nowelizującej, w której rada gminy dokonała wyboru metody ustalania opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi na podstawie ilości zużytej wody z danej nieruchomości, o której mowa w art. 6j ust. 1 pkt 2  u.u.c.p.g., dla nieruchomości, na których zamieszkują mieszkańcy, zachowuje moc do dnia wejścia w życie nowej uchwały podjętej na podstawie art. 6k ust. 1 pkt 1  u.u.c.p.g., nie dłużej niż do 31.12.2021 r.;
• uchwała rady gminy podjęta na podstawie art. 6k ust. 1 pkt 2 u.u.c.p.g. przed dniem wejścia w życie ustawy nowelizującej zachowuje moc do dnia wejścia w życie nowej uchwały podjętej na podstawie art. 6k ust. 1 pkt 2  u.u.c.p.g., nie dłużej niż do 30.06.2022 r.;
• stawka opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, o której mowa w art. 6k ust. 2a pkt 2 u.u.c.p.g., ma zastosowanie do nieruchomości, o których mowa w art. 6j ust. 3a  u.u.c.p.g. w brzmieniu dotychczasowym, do dnia wejścia w życie uchwały podjętej na podstawie art. 6k ust. 1 pkt 3  u.u.c.p.g.

9. Deklaracja śmieciowa

Po nowelizacji art. 6m ust. 1 u.u.c.p.g. otrzymał brzmienie:

„Deklarację o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi są obowiązani złożyć do wójta, burmistrza lub prezydenta miasta:

1) właściciele nieruchomości, na których zamieszkują mieszkańcy;

2) osoby wymienione w art. 1 pkt 1 lit. b , jeżeli rada gminy podjęła uchwałę, o której mowa w art. 2a ust. 1 ;

3) właściciele nieruchomości, na których nie zamieszkują mieszkańcy, jeżeli rada gminy podjęła uchwałę, o której mowa w art. 6c ust. 2 , a właściciele nieruchomości nie złożyli skutecznego oświadczenia, o którym mowa w art. 6c ust. 3b ”.

Określono zatem dokładnie, jakie podmioty oraz w jakich przypadkach są zobowiązane do złożenia deklaracji o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami.

Do omawianego przepisu art. 6m u.u.c.p.g. dodano także ust. 1¹, w którym wskazano, że pierwszą deklarację o wysokości opłaty składa się w terminie 14 dni odpowiednio od dnia zamieszkania pierwszego mieszkańca na danej nieruchomości albo w lokalu w budynku wielolokalowym objętym uchwałą, o której mowa w art. 2a ust. 1 u.u.c.p.g., lub wytworzenia na danej nieruchomości lub w danym lokalu odpadów komunalnych, lub podjęcia uchwały, o której mowa w art. 2a ust. 1 u.u.c.p.g., albo uchwały, o której mowa w art. 6c ust. 2 u.u.c.p.g.

10. Przeznaczenie środków z opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi

Autorzy projektu nowelizacji wskazali, że w obecnej sytuacji na rynku sprzedaży surowców wtórnych dochody pozyskiwane przez gminy nie dają możliwości pozyskania odpowiednio wysokich dochodów, tak aby można było przeznaczyć je na system gospodarki odpadami. Zatem zasadne jest umożliwienie gminom dopłacania z innych środków własnych do systemu gospodarowania odpadami komunalnymi. Gminy będą mogły z skorzystać z tej możliwości w sytuacjach nadzwyczajnych, np. w przypadku wzrostu cen za zagospodarowanie odpadów, który przełoży się na brak możliwości pokrycia wszystkich kosztów z pobranych od mieszkańców opłat. Z tego względu zmieniono brzmienie art. 6r ust. 2da u.u.c.p.g., przyznając radzie gminy nowe kompetencje. Na podstawie tej regulacji rada gminy może postanowić, w drodze uchwały, o pokryciu części kosztów gospodarowania odpadami komunalnymi z dochodów własnych niepochodzących z pobranej opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, w przypadku gdy:

1) środki pozyskane z opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi są niewystarczające na pokrycie kosztów funkcjonowania systemu gospodarowania odpadami komunalnymi, w tym kosztów, o których mowa w art. 6r ust. 2–2c  u.u.c.p.g., lub

2) celem jest obniżenie opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi pobieranych od właścicieli nieruchomości.

11. Szczegółowy sposób i zakres świadczenia usług w zakresie odbierania odpadów komunalnych

Przepis art. 6r ust. 3 u.u.c.p.g. pozostał niezmieniony i stanowi, że rada gminy określi, w drodze uchwały stanowiącej akt prawa miejscowego, szczegółowy sposób i zakres świadczenia usług w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości i zagospodarowania tych odpadów, w zamian za uiszczoną przez właściciela nieruchomości opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi, w szczególności częstotliwość odbierania odpadów komunalnych od właściciela nieruchomości i sposób świadczenia usług przez punkty selektywnego zbierania odpadów komunalnych. Nowelizacji uległy jednak kolejne ustępy art. 6r u.u.c.p.g., zwiększając kompetencje organu uchwałodawczego gminy. Przepis ust. 3a umożliwia obecnie ograniczenie ilości zużytych opon, odpadów wielkogabarytowych oraz odpadów budowlanych i rozbiórkowych, stanowiących odpady komunalne, odpadów stanowiących części roślin pochodzących z pielęgnacji terenów zielonych, ogrodów, parków i cmentarzy, odbieranych lub przyjmowanych przez punkty selektywnego zbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości w zamian za pobraną opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Natomiast ust. 3b dopuszcza zróżnicowanie częstotliwości odbierania odpadów, w szczególności w zależności od ilości wytwarzanych odpadów i ich rodzajów, z tym że w okresie od kwietnia do października częstotliwość odbierania niesegregowanych (zmieszanych) odpadów komunalnych oraz bioodpadów stanowiących odpady komunalne nie może być rzadsza niż raz na tydzień z budynków wielolokalowych i nie rzadsza niż raz na dwa tygodnie z budynków mieszkalnych jednorodzinnych, z wyłączeniem gmin wiejskich oraz części wiejskiej gmin miejsko-wiejskich, w przypadku których częstotliwość odbierania niesegregowanych (zmieszanych) odpadów komunalnych oraz bioodpadów stanowiących odpady komunalne może być rzadsza.

Autor:

Bursztynowicz Michał

LEX