+48 600 243 782

biuro@ekoscan.pl

Mikroinstalacje fotowoltaiczne krok po kroku

| Drukuj | Odsłony: 2617

Poradnik jest przeznaczony dla osób prywatnych, firm oraz instytucji planujących zainstalowanie paneli fotowoltaicznych o łącznej mocy zainstalowanej elektrycznej nie większej niż 50 kW (tzw. mikroinstalacje fotowoltaiczne). W poradniku zostały omówione procedury związane z realizacją mikroinstalacji fotowoltaicznych, a także praktyczne aspekty związane z tego typu inwestycjami.

1. Wstęp

Panele fotowoltaiczne są coraz częściej montowane zarówno na dachach domów, jak i firm oraz instytucji publicznych, a także na gruntach. Ze względu na rozmiar (omówiony w pkt II) instalacje fotowoltaiczne dzielimy na:

1) mikroinstalacje,

2) małe instalacje,

3) duże instalacje.

Procedury związane z realizacją inwestycji zależą od rozmiaru instalacji fotowoltaicznej.

W tym poradniku zostaną omówione procedury dotyczące mikroinstalacji.

Poradnik nie dotyczy kolektorów słonecznych, które są innymi urządzeniami niż panele fotowoltaiczne.

Kolektory słoneczne a panele fotowoltaiczne – podobieństwa:

  • zarówno panele fotowoltaiczne, jak i kolektory słoneczne korzystają z energii promieniowania słonecznego;
  • podobny wygląd.

Kolektory a panele słoneczne – różnice:

– panele fotowoltaiczne korzystają z energii słonecznej do produkcji prądu – zamieniają energię promieniowania słonecznego (konwersję) na energię elektryczną. Wytworzony w urządzeniu fotowoltaicznym prąd stały przepływa przez inwerter (falownik) i jest przekształcany w prąd przemienny o mocy takiej, jak jest w gniazdkach, tj. 230 V; wyprodukowana energia elektryczna może być wykorzystywana na bieżąco (także do podgrzewania wody) albo magazynowana (o czym mowa w pkt IV);

– kolektory słoneczne korzystają z energii słonecznej do wytwarzania ciepła (głównie do podgrzewania wody), ale nie wytwarzają energii elektrycznej.

  1. Definicje

Odnawialne źródło energii (art. 2 pkt 22 ustawy z 20.02.2015 r. o odnawialnych źródłach energii – dalej u.o.ź.e.) – odnawialne, niekopalne źródła energii obejmujące energię wiatru, energię promieniowania słonecznego, energię aerotermalną, energię geotermalną, energię hydrotermalną, hydroenergię, energię fal, prądów i pływów morskich, energię otrzymywaną z biomasy, biogazu, biogazu rolniczego oraz z biopłynów.

Co to oznacza?

  • źródło, które nie ulega wyczerpaniu

Mikroinstalacja (art. 2 pkt 19 u.o.ź.e.) – instalacja odnawialnego źródła energii o łącznej mocy zainstalowanej elektrycznej nie większej niż 50 kW, przyłączona do sieci elektroenergetycznej o napięciu znamionowym niższym niż 110 kV albo o mocy osiągalnej cieplnej w skojarzeniu nie większej niż 150 kW, w której łączna moc zainstalowana elektryczna jest nie większa niż 50 kW.

Co to oznacza?

  • instalacja służąca do wytwarzania energii, wykorzystująca np. energię promieniowania słonecznego;
  • mikroinstalację mogą stanowić zarówno panele fotowoltaiczne na gruncie, jak i na obiekcie (np. na dachu);
  • łączna moc zainstalowana – określona przez producenta moc znamionowa instalacji fotowoltaicznej („rozmiar” instalacji).

Prosument energii odnawialnej (art. 2 pkt 27a u.o.ź.e.) – odbiorca końcowy wytwarzający energię elektryczną wyłącznie z odnawialnych źródeł energii na własne potrzeby w mikroinstalacji, pod warunkiem że w przypadku odbiorcy końcowego niebędącego odbiorcą energii elektrycznej w gospodarstwie domowym, nie stanowi to przedmiotu przeważającej działalności gospodarczej określonej zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 40 ust. 2 ustawy z 29.06.1995 r. o statystyce publicznej.

Co to oznacza?

  • osoba/ firma/ instytucja, która produkuje energię elektryczną w mikroinstalacji i zużywa ją na własne potrzeby;
  • prosumentem nie jest wyłącznie osoba fizyczna (prywatna); może nim być także inny podmiot (przedsiębiorca/ instytucja/ spółdzielnia/ wspólnota mieszkaniowa), wytwarzający energię elektryczną z OZE na własny użytek (np. oświetlenie części wspólnych bloku mieszkalnego);
  • warunkami uznania innego podmiotu za prosumenta są zatem:
  1. a) zużywanie wytworzonej energii elektrycznej na własne potrzeby;
  2. b) wytwarzanie energii elektrycznej nie może stanowić głównego przedmiotu działalności; wytwarzanie energii elektrycznej może stanowić jeden z przedmiotów działalności podmiotu, ale nie przeważający;
  3. c) nie obowiązuje już wymóg, że prosumentem może być wyłącznie osoba fizyczna.

Z definicji prosumenta nie wynika wymóg posiadania przez niego umowy kompleksowej, ale taka konieczność wynika z zasad działania systemu wsparcia (tzw. system opustów, o którym mowa w pkt IV), który może zostać zrealizowany tylko w oparciu o umowę kompleksową (art. 4 ust. 6 u.o.ź.e.).

PRODUCENT KONSUMENT = PROSUMENT

(produkuję i zużywam energię na własne potrzeby)

 III. Krok po kroku do własnej mikroinstalacji fotowoltaicznej

Co mam zrobić, jeśli chcę zainstalować mikroinstalację fotowoltaiczną?

  1. Sprawdź, czy dla gruntu/budynku obowiązuje miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego (MPZP).
  • jeśli nie obowiązuje MPZP – przejdź do kroku 2;
  • jeśli obowiązuje MPZP – sprawdź jego zapisy; zapisy MPZP możesz sprawdzić w internecie, w urzędzie gminy/miasta lub uzyskać w urzędzie gminy/miasta zaświadczenie o przeznaczeniu danej działki w MPZP; jeśli MPZP dla danego terenu dopuszcza lokalizację budynków, to posadowienie mikroinstalacji fotowoltaicznej na dachu budynku będzie co do zasady dozwolone; zgodnie z art. 15 ust. 4  ustawy z 27.03.2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym – dalej u.p.z.p. – MPZP przewidujący możliwość lokalizacji budynków umożliwia również lokalizację mikroinstalacji także w przypadku innego przeznaczenia terenu niż produkcyjne, chyba że ustalenia planu miejscowego zakazują lokalizacji takich instalacji.

W przypadku instalacji fotowoltaicznej na gruncie należy sprawdzić, czy MPZP nie zawiera zakazu lokalizacji lub ograniczenia dopuszczalnej mocy urządzeń. Dla przykładu można się spotkać z zapisami ograniczającymi możliwość posadowienia elektrowni fotowoltaicznych o mocy przekraczającej pewną wartość, np. 50 kW (z reguły wyższą niż moc mikroinstalacji).

  1. Sprawdź, czy musisz uzyskać decyzję o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu (WZ) – dotyczy wyłącznie sytuacji, gdy dla gruntu/budynku nie obowiązuje MPZP.

W większości przypadków brak konieczności uzyskania WZ.

Wyjątek będzie stanowić mikroinstalacja:

1) dla której jest wymagane pozwolenie na budowę;

2) która zmienia sposób zagospodarowania terenu – zmiana zagospodarowania terenu zgodnie z art. 59 ust. 1  u.p.z.p. to zmiana polegająca na:

  • budowie obiektu budowlanego lub
  • wykonaniu innych robót budowlanych, lub
  • zmianie sposobu użytkowania obiektu budowlanego lub jego części, co zgodnie z art. 71 ust. 1 pkt 2  i 3  ustawy z 7.07.1994 r. – Prawo budowlane – dalej pr. bud. – oznacza podjęcie bądź zaniechanie w obiekcie budowlanym lub jego części działalności zmieniającej warunki: bezpieczeństwa pożarowego, powodziowego, pracy, zdrowotne, higieniczno-sanitarne, ochrony środowiska bądź wielkość lub układ obciążeń lub podjęcie w obiekcie budowlanym lub jego części działalności zaliczanej do przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko.

Możesz potwierdzić brak konieczności uzyskania WZ we właściwym urzędzie gminy/miasta.

  1. Sprawdź, czy musisz uzyskać decyzję środowiskową.

W większości przypadków brak konieczności uzyskania decyzji środowiskowej.

Wyjątki – decyzję środowiskową trzeba uzyskać w przypadku mikroinstalacji:

  • zakwalifikowanej jako wymagająca przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko zgodnie z ustawą  z 3.10.2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (co w praktyce się nie zdarza);
  • zakwalifikowanej jako wymagająca przeprowadzenia oceny oddziaływania na obszar Natura 2000 zgodnie z ustawą o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (np. gdyby grunt/budynek znajdował się w obszarze Natura 2000 lub sąsiadował z obszarem Natura 2000) – możesz sprawdzić w urzędzie gminy/miasta, czy grunt/budynek znajduje się w obszarze Natura 2000 lub sąsiaduje z obszarem Natura 2000.
  1. Sprawdź, czy musisz uzyskać pozwolenie na budowę/dokonać zgłoszenia robót budowlanych.

Co do zasady nie musisz uzyskiwać pozwolenia na budowę/ dokonywać zgłoszenia mikroinstalacji fotowoltaicznej niezależnie od tego, czy instalacja ma zostać zamontowana na obiekcie budowlanym, czy na gruncie.

a)Wyjątki  – trzeba uzyskać pozwolenie na budowę mikroinstalacji fotowoltaicznej, jeżeli:

  • montaż urządzeń fotowoltaicznych na budynku wiąże się z koniecznością przebudowy lub rozbudowy tego budynku, a ta przebudowa lub rozbudowa wymaga uzyskania pozwolenia na budowę;
  • inwestycja zostanie zakwalifikowana jako wymagająca przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko lub na obszar Natura 2000 zgodnie z ustawą o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko;
  • panele fotowoltaiczne będą montowane na obiekcie budowlanym wpisanym do rejestru zabytków (art. 29 ust. 7 pkt 1  pr. bud.) – możesz to sprawdzić na stronie internetowej właściwego dla danego terenu wojewódzkiego konserwatora zabytków 1  lub skontaktować się telefonicznie z urzędem właściwego wojewódzkiego konserwatora zabytków.

Jeśli musisz uzyskać pozwolenie na budowę, nie musisz już dokonywać zgłoszenia, o którym mowa w pkt b poniżej – przejdź do pkt 5.

b)Wyjątki  – zgłoszenie będzie wymagane w przypadku mikroinstalacji fotowoltaicznej:

  • na obszarze wpisanym do rejestru zabytków (art. 29 ust. 7 pkt 2  pr. bud.) – gdzie to sprawdzić zob. pkt a powyżej;
  • na obiekcie, jeśli wysokość urządzeń fotowoltaicznych będzie wyższa niż 3 metry (art. 29 ust. 4 pkt 3 lit. a  pr. bud.).
  1. Musisz uzyskać przyłączenie mikroinstalacji fotowoltaicznej do sieci.
  • mikroinstalację fotowoltaiczną można podłączyć do instalacji wewnętrznej budynku i wprowadzać z niej nadwyżki energii (jeśli występują) do sieci, gdzie mogą być magazynowane przez okres do 12 miesięcy od wprowadzenia energii do sieci (o czym mowa w pkt IV);
  • z tytułu przyłączenia mikroinstalacji do sieci nie są pobierane żadne opłaty;
  • mikroinstalacja powinna być wykonana przez uprawnionego instalatora posiadającego kwalifikacje pozwalające na montaż systemu fotowoltaicznego;
  • prosument jest zobowiązany do poinformowania operatora systemu dystrybucyjnego (OSD) o zmianie rodzaju lub mocy instalacji OZE, jej zawieszeniu na okres powyżej 30 dni lub zakończeniu wytwarzania energii elektrycznej z mikroinstalacji.

Procedura przyłączenia mikroinstalacji do sieci jest uzależniona od tego, czy dany obiekt (np. budynek, na którym ma zostać zainstalowana mikroinstalacja fotowoltaiczna) jest już przyłączony do sieci oraz jaka jest moc przyłączeniowa tego obiektu i może przebiegać na dwa sposoby:

1) Na podstawie zgłoszenia do właściwego dla danego terenu operatora systemu dystrybucyjnego 2  , jeżeli obiekt jest już przyłączony do sieci, a moc zainstalowana mikroinstalacji jest mniejsza lub równa mocy przyłączeniowej tego obiektu.moc przyłączeniowa  to maksymalna dopuszczalna moc, jaką można wykorzystać w danym obiekciemoc umowna  to ilość energii, jaka jest dostarczana do punktu poboru energii w danym momencie. Moc umowna nie może przekroczyć mocy przyłączeniowej Zgłoszenie należy złożyć nie później niż 30 dni przed planowanym terminem uruchomienia instalacji fotowoltaicznej. Zgłoszenie zawiera informację o terminie, lokalizacji, technologii oraz mocy planowanej mikroinstalacji. Do zgłoszenia należy dołączyć m.in.:

  • schemat instalacji elektrycznej budynku z uwzględnieniem sposobu podłączenia mikroinstalacji,
  • specyfikację techniczną dla instalacji fotowoltaicznej,
  • w przypadku osób prowadzących działalność gospodarczą wydruk z KRS lub z CEIDG,
  • pełnomocnictwo – jeśli zgłoszenia dokonuje pełnomocnik.

 Po pozytywnej weryfikacji zgłoszenia przez przedsiębiorstwo energetyczne należy zaktualizować umowę sprzedaży oraz dystrybucji energii elektrycznej. W terminie 30 dni od daty wpływu zgłoszenia OSD na swój koszt wymieni lub przeprogramuje licznik, który będzie mierzył energię elektryczną pobraną z sieci oraz energię elektryczną wprowadzoną do sieci (co jest związane z tzw. systemem opustów, o którym mowa w pkt IV) oraz zainstaluje układy zabezpieczające. OSD jest zobowiązany do dokonania przyłączenia mikroinstalacji najpóźniej w terminie 30 dni od zgłoszenia.

2) Na podstawie wniosku do OSD o określenie warunków przyłączenia:

  1. a) w przypadku gdy obiekt nie jest przyłączony do sieci:
  • najpierw należy uzyskać przyłączenie obiektu do sieci;
  • po przyłączeniu obiektu do sieci należy dokonać zgłoszenia mikroinstalacji zgodnie z pkt 1 powyżej;
  1. b) obiekt jest przyłączony do sieci, ale moc zainstalowana mikroinstalacji jest większa od mocy przyłączeniowej obiektu:
  • należy najpierw wystąpić o zwiększenie mocy przyłączeniowej dla obiektu;
  • po zwiększeniu mocy przyłączeniowej należy dokonać zgłoszenia mikroinstalacji zgodnie z pkt 1.

Formalności związane z przyłączeniem mikroinstalacji do sieci mogą zostać wkrótce jeszcze bardziej uproszczone. Na stronach Rządowego Centrum Legislacji został opublikowany projekt rozporządzenia Ministra Klimatu i Środowiska w sprawie wymagań technicznych, warunków oraz współpracy mikroinstalacji z systemem elektroenergetycznym. Załącznik do rozporządzenia zawiera ujednolicony wzór zgłoszenia mikroinstalacji oraz wzór wniosku o wydanie warunków przyłączenia. Zarówno dla zgłoszenia, jak i dla wniosku o wydanie warunków przyłączenia będzie obowiązywał wspólny wzór dokumentu, wymagający wypełnienia określonych rubryk w zależności od dokonywanej przez wnioskodawcę czynności– zgłoszenia przyłączenia lub określenia warunków przyłączenia mikroinstalacji: Projekt (rcl.gov.pl)

  1. Czy muszę uzyskać koncesję na wytwarzanie energii elektrycznej z mikroinstalacji/ wpis do rejestru wytwórców energii?

Wytwarzanie energii elektrycznej w mikroinstalacji jest zwolnione z obowiązku uzyskania koncesji (art. 3 pkt 1 u.o.ź.e.). Nie ma też obowiązku uzyskiwania wpisu do rejestru wytwórców energii w małej instalacji (art. 8 u.o.ź.e.) – obowiązek ten dotyczy wytwórców energii w małej instalacji, nie dotyczy natomiast wytwórców energii w mikroinstalacji.

  1. Dokonaj uzgodnienia z rzeczoznawcą do spraw zabezpieczeń pożarowych projektu mikroinstalacji o mocy minimum 6,5 MW.

Od 19.09.2020 r. (wejścia w życie ustawy z 13.02.2020 r. o zmianie ustawy – Prawo budowlane oraz niektórych innych ustaw) istnieje konieczność uzgodnienia z rzeczoznawcą do spraw zabezpieczeń przeciwpożarowych 3 projektu instalacji fotowoltaicznych o mocy wynoszącej minimum 6,5 kW pod względem zgodności z wymaganiami ochrony przeciwpożarowej (art. 29 ust. 4 pkt 3 lit. c pr. bud.).

Jeżeli przepisy nie określają procedury związanej z dokonaniem uzgodnienia inwestycji z rzeczoznawcą (np. brak formularzy wniosków o uzgodnienie), należy zwróć się na piśmie do wybranego rzeczoznawcy z prośbą o uzgodnienie projektu instalacji, dołączając projekt instalacji, specyfikację techniczną oraz schemat instalacji i poczekać na odpowiedź.

Jeżeli rzeczoznawca wprowadzi dodatkowe zalecenia, to projektant instalacji fotowoltaicznej oraz instalator będą musieli się do nich zastosować. Ewentualne nakłady związane z dostosowaniem do wymogów rzeczoznawcy ponosi inwestor.

  1. Zawiadom Państwową Straż Pożarną o zakończeniu budowy instalacji fotowoltaicznej o mocy wynoszącej minimum 6,5 kW.

Od 19.09.2020 r. istnieje konieczność zawiadomienia Państwowej Straży Pożarnej o zakończeniu budowy instalacji fotowoltaicznej o mocy wynoszącej minimum 6,5 kW i zamiarze przystąpienia do jej użytkowania (art. 29 ust. 4 pkt 3 lit. c w związku z art. 56 ust. 1a pr. bud.).

Jeżeli przepisy nie określają procedury związanej z zawiadomieniem (np. brak formularzy wniosków o uzgodnienie lub zawiadomienia), poinformuj na piśmie właściwą dla danego terenu jednostkę Państwowej Straży Pożarnej o tym, że została zainstalowana twoja mikroinstalacja fotowoltaiczna.

Procedury – podsumowanie:

  • co do zasady brak konieczności uzyskania decyzji środowiskowej;
  • co do zasady brak obowiązku uzyskania decyzji WZ;
  • co do zasady brak konieczności uzyskania pozwolenia na budowę/dokonywania zgłoszenia;
  • nie trzeba uzyskiwać koncesji na wytwarzanie energii elektrycznej;
  • nie trzeba uzyskiwać wpisu do rejestru wytwórców energii;
  • brak opłaty za przyłączenie do sieci;
  • brak kosztów montażu licznika dwukierunkowego;

ale:

  • konieczność przyłączenia mikroinstalacji sieci;
  • konieczność poinformowania OSD o zmianie rodzaju lub mocy instalacji OZE, jej zawieszeniu na okres powyżej 30 dni lub zakończeniu wytwarzania energii elektrycznej z mikroinstalacji;
  • konieczność uzgodnienia z rzeczoznawcą do spraw zabezpieczeń przeciwpożarowych projektu instalacji fotowoltaicznych o mocy wynoszącej minimum 6,5 kW;
  • konieczność zawiadomienia Państwowej Straży Pożarnej o zakończeniu budowy instalacji fotowoltaicznej o mocy wynoszącej minimum 6,5 kW i zamiarze przystąpienia do jej użytkowania.

Procedury związane z budową mikroinstalacji fotowoltaicznej dotyczą wyłącznie przyłączenia do sieci przez właściwego operatora systemu dystrybucyjnego, konieczności uzgodnienia z rzeczoznawcą do spraw zabezpieczeń przeciwpożarowych oraz konieczności zawiadomienia Państwowej Straży Pożarnej o zakończeniu budowy instalacji fotowoltaicznej o mocy wynoszącej minimum 6,5 kW i zamiarze przystąpienia do jej użytkowania.

  1. Opusty

Rozliczenie ilości energii elektrycznej wprowadzonej i pobranej z sieci przez prosumenta jest prowadzone w ramach tzw. opustów i zostało uregulowane w art. 4 u.o.ź.e.

Energia elektryczna wytworzona w mikroinstalacji jest zużywana na bieżąco, a ewentualne nadwyżki są odprowadzane do sieci i mogą być w niej magazynowane. Energia elektryczna odprowadzona do sieci, pomniejszona o określone w art. 4 ust. 1 u.o.ź.e. współczynniki, może zostać odebrana przez okres 12 miesięcy od daty wprowadzenia energii do sieci. W przypadku nieodebrania w okresie 12 miesięcy nadwyżka magazynowana w sieci przepada. Jako datę wprowadzenia energii elektrycznej do sieci przyjmuje się ostatni dzień danego miesiąca kalendarzowego (art. 4 ust. 5 u.o.ź.e.).

Ustawa o odnawialnych źródłach energii wprowadza bezgotówkowy system rozliczeń energii elektrycznej wyprodukowanej w instalacji i pobranej z sieci, przeznaczony dla prosumentów. Rozliczenie w ramach opustów jest niezależne od rozliczenia opłat związanych z zawartą z przedsiębiorstwem energetycznym umową (np. opłaty stałe), które odbywają się zgodnie z umową (np. co miesiąc na podstawie faktur otrzymywanych od przedsiębiorstwa energetycznego).

W przypadku magazynowania energii w sieci właściciel mikroinstalacji otrzymuje opust. Zgodnie z art. 4 ust. 1 u.o.ź.e. wartość opustu jest uzależniona od mocy mikroinstalacji:

  • mikroinstalacja do 10 kW – opust wynosi 0,8 kWh za każdy 1 kWh wprowadzonej do sieci energii; oznacza to, że dla instalacji o mocy do 10 kWp za 1 kWh oddaną do sieci prosument może odebrać 0,8 kWh;
  • mikroinstalacja powyżej 10 kW – opust wynosi 0,7 kWh za każdy 1 kWh wprowadzonej do sieci energii; oznacza to, że dla instalacji o mocy powyżej 1 kWp za 1 kWh oddaną do sieci prosument może odebrać 0,8 kWh.

Od energii rozliczanej w ramach opustu prosument nie uiszcza opłaty za energię, dodatkowej opłaty dystrybucyjnej za ponownie pobraną energię ani żadnej dodatkowej opłaty na rzecz sprzedawcy z tytułu prowadzenia rozliczeń. Nadwyżka energii elektrycznej nie stanowi przychodu prosumenta oraz jest dysponowana przez sprzedawcę w celu pokrycia kosztów rozliczenia. Zgodnie z art. 40 ust. 1b u.o.ź.e. sprzedawca jest zobowiązany do rozliczania prosumenta przez okres 15 lat od dnia wprowadzenia energii do sieci po raz pierwszy, przy czym okres wsparcia liczony jest indywidualnie dla każdej instalacji i nie może trwać dłużej niż do 30.06.2039 r.

  1. Dotacje i ulgi

Przykładowe dotacje i ulgi na mikroinstalacje fotowoltaiczne:

  • dotacje w ramach programu „Mój Prąd”;
  • dotacje z programu „Czyste powietrze”;
  • podatkowa ulga termomodernizacyjna;
  • premia termomodernizacyjna;
  • pożyczki OZE;
  • ulga inwestycyjna dla rolników.

agrofotowoltaika (APV) – termin ten określa jednoczesne wykorzystanie ziemi pod uprawy rolne i do produkcji energii słonecznej

Poszczególne województwa posiadają także swoje programy dotyczące dotacji lub preferencyjnego finansowania mikroinstalacji fotowoltaicznych.

1Dla poszczególnych województw:województwo dolnośląskie: www.wosoz.ibip.wroc.pl/public/?id=2589województwo kujawsko – pomorskie: www.torun.wkz.gov.pl/index.php?dzial=2,70,71województwo lubelskie: www. wkz.lublin.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=106&Itemid=103województwo lubuskie: www.lwkz.pl/web/page/show/id/9województwo łódzkie: www.wuoz-lodz.pl/Rejestr_i_ewidencja_zabytkow,19województwo małopolskie: www.wuoz.malopolska.pl/rejestrzabytkow/województwo mazowieckie: www.mwkz.pl/rejestr-i-ewidencja-zabytkowwojewództwo opolskie: wuozopole.pl/ochrona/rejestr-zabytkowwojewództwo podkarpackie: www.wuozprzemysl.plwojewództwo podlaskie: wuozbialystok.bip.gov.pl/rejestry/województwo pomorskie: www.wuoz_gd.bip.gov.pl/rejestry/wykaz-prowadzonych-rejestrow-ewidencji.htmlwojewództwo śląskie: www.wkz.katowice.pl/uslugi/rejestr-zabytkow/spis-obiektow-wpisanych-do-rejestru-zabytkowwojewództwo świętokrzyskie: www.wuoz.kielce.pl/p,13,rejestry-i-ewidencjewojewództwo warmińsko-mazurskie: www.wuoz.olsztyn.pl/rejestr-i-ewidencja-zabytkowwojewództwo wielkopolskie: www.poznan.wuoz.gov.pl/rejestr-zabytkowwojewództwo zachodniopomorskie: www.wkz.bip.alfatv.pl/strony/menu/9.dhtml

2Art. 7 ust. 8d ustawy z 10.04.1997 r. – Prawo energetyczne.Lista operatorów systemów dystrybucyjnych:federacja-konsumentow.org.pl/prosument/index.php/mapa-mysli/55-zanim-zaczniesz-wiedza-uzyteczna/jak-kupowac-prad/99-kto-jest-moim-operatorem-systemu-dystrybucyjnego.

3Wykaz rzeczoznawców do spraw zabezpieczeń przeciwpożarowych:www.gov.pl/web/kgpsp/wykaz-rzeczoznawcow-do-spraw-zabezpieczen-przeciwpozarowych.

Autor: Kościuk Agata