Obliczenie opłaty za odpady komunalne na podstawie zużycia wody staje się coraz popularniejszą praktyką. Na tę metodę zdecydowały się już niektóre miasta, m.in. Szczecin, Tarnów, Łódź, natomiast od kwietnia 2021 r. będzie obowiązywać ona także w Warszawie. Metoda ta z założenia jest najbardziej miarodajna, ponieważ pozwala odzwierciedlić realną liczbę osób zamieszkujących daną nieruchomość.
- Wprowadzenie
Na podstawie przepisów ustawy z 13.09.1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach – dalej u.u.c.p.g. – gmina jest zobowiązana do zorganizowania odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, na których zamieszkują mieszkańcy. Artykuł 6j ust. 1 u.u.c.p.g. określa sposób ustalania wysokości opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi. W przypadku nieruchomości, na których zamieszkują mieszkańcy, opłata za gospodarowanie odpadami komunalnymi stanowi iloczyn uchwalonej stawki oraz:
1) liczby mieszkańców zamieszkujących daną nieruchomość, albo
2) ilości zużytej wody z danej nieruchomości, albo
3) powierzchni lokalu mieszkalnego.
Należy pamiętać, że rada gminy może także wybrać metodę, zgodnie z którą opłata za gospodarowanie odpadami komunalnymi jest określona w jednej stawce opłaty od gospodarstwa domowego, przy czym dopuszczalne jest stosowanie więcej niż jednej metody ustalenia opłat na obszarze gminy spośród wskazanych metod.
Drugiej z wymienionych metod poświęcony jest niniejszy komentarz. Poniżej zwrócono uwagę na wybrane zagadnienia problemowe związane z wprowadzaniem i funkcjonowaniem stosowania tej metody.
2. Pozyskiwanie danych od przedsiębiorstw wodociągowo-kanalizacyjnych a ochrona danych osobowych
Gminy próbują uzyskiwać informacje dotyczące zużycia wody od przedsiębiorstw wodociągowo-kanalizacyjnych. Praktyka ta jest wątpliwa pod względem zgodności z obowiązującymi przepisami. Na gruncie obowiązującego stanu prawnego nie ma podstawy prawnej upoważniającej organ wykonawczy gminy do wykorzystania takich danych dla celów weryfikacji realizacji obowiązku opłatowego przez właściciela nieruchomości. Należałoby jednak zwrócić uwagę na art. 82 ustawy z 29.08.1997 r. – Ordynacja podatkowa, zgodnie z którym osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą są obowiązane do sporządzania i przekazywania informacji na pisemne żądanie organu podatkowego o zdarzeniach wynikających ze stosunków cywilnoprawnych albo z prawa pracy, mogących mieć wpływ na powstanie obowiązku podatkowego lub wysokość zobowiązania podatkowego osób lub jednostek, z którymi zawarto umowę. Wskazane „zdarzenie” odnosi się wyłącznie do danych o czynnościach prawnych, które mają wpływ na powstanie obowiązku podatkowego lub wysokość zobowiązania podatkowego (np. dane o terminie wystawienia faktury, wysokość wynagrodzenia). Nie ulega wątpliwości, że organy wykonawcze gminy, pobierając opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, działają jako organy podatkowe. Niemniej jednak z ostrożności – w mojej ocenie – przyjąć należy interpretację, zgodnie z którą dane uzyskane przez organy mogą mieć wyłącznie charakter informacyjny i nie mogą zostać wykorzystane do weryfikacji prawidłowości obowiązku uiszczania opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi. W konsekwencji przyjęcia takiej interpretacji na przedsiębiorstwie wodociągowo-kanalizacyjnym nie ciążyłby obowiązek udostępniania takich danych w celach weryfikacyjnych. Tym bardziej że do weryfikacji danych o użytej wodzie zostały upoważnione właśnie te przedsiębiorstwa. Przy ewentualnej nieznajomości celu udostępnienia należałoby to zrobić, jednak w tym przypadku to organ powinien wykazać się należytym postępowaniem wobec uzyskanych danych. Warto zasygnalizować także, że żądanie organu podatkowego udzielenia informacji podatkowych może mieć miejsce jedynie przed wszczęciem postępowania podatkowego lub kontroli podatkowej.
Istotna jest także kwestia ochrony danych osobowych. Dane osobowe to wszelkie informacje o zidentyfikowanej lub możliwej do zidentyfikowania osobie fizycznej (por. art. 4 pkt 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z 27.04.2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE – dalej RODO). Z kolei możliwa do zidentyfikowania osoba fizyczna to osoba, którą można bezpośrednio lub pośrednio zidentyfikować, w szczególności na podstawie identyfikatora takiego jak imię i nazwisko, numer identyfikacyjny, dane o lokalizacji, identyfikator internetowy lub jeden bądź kilka szczególnych czynników określających fizyczną, fizjologiczną, genetyczną, psychiczną, ekonomiczną, kulturową lub społeczną tożsamość osoby fizycznej. Analizując udostępnianie danych w związku z obowiązkiem opłatowym, wskazać należy, że dopuszcza się przetwarzanie danych osobowych, jeżeli przepisy prawa zezwalają na ich przetwarzanie (por. art. 13 ust. 3 ustawy z 14.12.2018 r. o ochronie danych osobowych przetwarzanych w związku z zapobieganiem i zwalczaniem przestępczości). Co istotne, nie obowiązują obecnie żadne przepisy prawa zezwalające przedsiębiorstwom wodociągowo-kanalizacyjnym na dokonanie takich czynności. Poza tym to właściciel nieruchomości ma udowadniać prawdziwość informacji zawartych w deklaracji o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi (nie zaś przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne).
Wspomnieć należy także, że przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne jest administratorem naszych danych i może przetwarzać je w sposób zapewniający odpowiednie bezpieczeństwo danych osobowych. Przetwarzanie jest zgodne z prawem, gdy jest niezbędne do celów wynikających z prawnie uzasadnionych interesów realizowanych przez administratora lub przez stronę trzecią. Przedsiębiorstwo może zatem przetwarzać dane zgodnie z zasadą celowości, co oznacza wykorzystywanie danych wyłącznie w celu realizacji przypisanych mu zadań. W tym miejscu zwrócenia uwagi wymaga także art. 6 ust. 1 RODO. Podmiot, któremu dane mają zostać udostępnione powinien zatem mieć własne cele przetwarzania danych osobowych wynikające z przywołanego przepisu rozporządzenia.
- Wykazywanie danych o ilości zużytej wody przez właścicieli nieruchomości
Nawiązując do kwestii deklaracji, wskazać należy, że zupełnie inną kwestią jest obowiązywanie podstawy prawnej do wykazywania danych o ilości zużytej wody przez właścicieli nieruchomości. Taka podstawa prawna znajduje się zazwyczaj w uchwale rady gminy w sprawie deklaracji o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi składanej przez właścicieli nieruchomości. Rada gminy w drodze uchwały, będącej aktem prawa miejscowego, określa wzór deklaracji o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi składanej przez właścicieli nieruchomości oraz warunki i tryb składania deklaracji za pomocą środków komunikacji elektronicznej. Jednocześnie rada gminy może w tej uchwale określić wykaz dokumentów potwierdzających dane zawarte w deklaracji. Dlatego też gmina może zobowiązać właścicieli nieruchomości, aby do deklaracji o wysokości opłaty dołączyli zaświadczenia o średniej ilości wody zużytej w danym gospodarstwie domowym w ostatnich miesiącach wydane przez przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjne lub spółdzielnie/wspólnoty mieszkaniowe. Dokumenty te, pomimo iż wystawione przez te podmioty, przedkładane są przez samych mieszkańców (właścicieli nieruchomości). Wzór takiego zaświadczenia często stanowi załącznik do uchwały określającej wzór deklaracji. Reasumując, uchwała w sprawie wzoru deklaracji, zawierająca wymóg przedłożenia przez właścicieli nieruchomości określonych dokumentów w celu potwierdzenia informacji podanych w deklaracji, stanowi akt prawa miejscowego i może być podstawą do żądania okazania gminie przez właścicieli nieruchomości dokumentów w postaci zaświadczeń zawierających ich dane osobowe.
- Rozliczanie nieruchomości niepodłączonych do sieci kanalizacyjnej
Problematyczne jest także rozliczanie nieruchomości niepodłączonych do sieci kanalizacyjnej. Gdy mamy do czynienia z podłączeniem do kanalizacji, dane o ilości zużytej wody znajdują się na fakturze, którą właściciel nieruchomości otrzymuje od przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego. Natomiast właściciele nieruchomości, korzystający np. z przydomowych oczyszczalni ścieków lub szamba, którzy nie są podłączeni do sieci kanalizacyjnej, mogą instalować własne wodomierze do pomiaru wody zużytej. Podstawę do naliczenia opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi będą stanowiły w takim przypadku pomiary z liczników tych wodomierzy i to właśnie te odczyty należałoby wpisać do deklaracji o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi.
- Wskazówki praktyczne
Uwzględniając wnioski płynące z rozstrzygnięć nadzorczych wydawanych w ciągu ostatnich dwóch lat, warto sformułować następujące wskazówki do konstruowania uchwały dotyczącej wyboru metody ustalania opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi:
- Nie jest możliwe stosowanie metody, która różnicowałaby sposób obliczania opłaty ze względu na cechy lub właściwości, którym odpowiada (lub nie odpowiada) grupa właścicieli nieruchomości. Metoda polegająca na określeniu opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, w oparciu o ilość zużytej wody z danej nieruchomości, nie dopuszcza jej modyfikowania przez zamieszczenie dodatkowych warunków takich jak, np. konkretna ilość jej zużycia. Wskazanie zatem dwóch metod ustalenia stawki opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi dla właścicieli należących do pewnej grupy wykracza poza zakres kompetencji organu stanowiącego.
- Przepis art. 6k ust. 1 pkt 1 u.u.c.p.g. daje radzie gminy kompetencje do dokonania wyboru metody ustalenia opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi oraz ustalenia stawki takiej opłaty. Powyższa delegacja ustawowa nie upoważnia organu stanowiącego do określenia podstaw ustalania takiej opłaty oraz wprowadzania innych regulacji w tym zakresie. Normowanie w uchwale organu stanowiącego innych kwestii nie znajduje uzasadnienia i wykracza poza regulacje wynikające z ustawy.
- Organ stanowiący gminy upoważniony jest do określenia zasad ustalania ilości zużytej wody na potrzeby ustalania wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Ma on obowiązek dokonać wskazanego określenia precyzyjnie, tj. poprzez wskazanie w treści uchwały konkretnych i jednoznacznych warunków ilości zużytej wody. Dlatego niewystarczające jest odesłanie do przeciętnych norm zużycia wody, które wynikają z przepisów wykonawczych wydanych na podstawie ustaw. Organ stanowiący gminy powinien określić zasady ustalania ilości zużytej wody na potrzeby ustalania wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi w sposób należyty poprzez podanie konkretnych warunków ustalania ilości zużytej wody.
- Organ stanowiący nie ma możliwości modyfikacji metod, w tym poprzez wprowadzenie metody ustalenia wysokości opłaty w oparciu o wysokość średniego, prognozowanego zużycia. Zapis ustawowy zawarty w art. 6j ust. 1 pkt 2 u.u.c.p.g. dotyczy faktycznej ilości wody z danej nieruchomości, w przyjętym przez radę gminy okresie, w związku z powstaniem obowiązku ponoszenia tej opłaty w rozumieniu art. 6i ust. 1 pkt 1 u.u.c.p.g., co znajduje potwierdzenie także w art. 6k ust. 2a pkt 2 u.u.c.p.g., który określa maksymalne stawki opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi „za m3 zużytej wody”.
- Regulacja ustalająca, że średnie zużycie wody na 1 mieszkańca wynosi określoną liczbę m3 na miesiąc (dla nieruchomości niewyposażonej w wodomierz lub niepodłączonej do sieci wodociągowej lub nieruchomości nowo zamieszkałej) w sposób istotny narusza art. 6j ust. 1 pkt 2 u.u.c.p.g. Do wyliczenia wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi w przypadku nieruchomości, na której zamieszkują mieszkańcy, przy wyborze metody brana jest pod uwagę ilość zużytej wody z danej nieruchomości oraz stawka opłaty ustalonej na podstawie art. 6k ust. 1 u.u.c.p.g. Zapis ustawowy zawarty w art. 6j ust. 1 pkt 2 u.u.c.p.g. dotyczy faktycznej ilości zużytej wody z danej nieruchomości w okresie, za który należna jest opłata za gospodarowanie odpadami komunalnymi, w związku z powstaniem obowiązku ponoszenia tej opłaty.
Opublikowano: LEX