Od 2020 r. opłaty za gospodarcze korzystanie ze środowiska z tytułu emisji gazów i pyłów do powietrza są naliczane na podstawie raportów składanych do Krajowej Bazy o Emisjach Gazów Cieplarnianych i Innych Substancji, tzw. raportów KOBiZE. Komentarz dotyczy obowiązku raportowania emisji gazów i pyłów do powietrza przez podmioty korzystające ze środowiska. Autor m.in. analizuje, kto podlega obowiązkowi raportowania, kto sprawuje nadzór na rzetelnością raportów oraz jakie konsekwencje wynikają z ww. obowiązku dla podmiotów korzystających ze środowiska.
- Czym są Krajowy Ośrodek i Krajowa Baza
Ustawą z 17.07.2009 r. o systemie zarządzania emisjami gazów cieplarnianych i innych substancji – dalej u.s.z.e. – utworzony został, na podstawie art. 3 u.s.z.e., Krajowy Ośrodek Bilansowania i Zarządzania Emisjami. Jednym z podstawowych zadań Krajowego Ośrodka jest, zgodnie z art. 3 ust. 2 u.s.z.e., wykonywanie zadań związanych z funkcjonowaniem Krajowego Systemu Bilansowania i Prognozowania Emisji, w tym prowadzenie Krajowej Bazy o Emisjach Gazów Cieplarnianych i Innych Substancji.
System ten utworzony został na podstawie art. 6 u.s.z.e. Zgodnie z art. 6 ust. 2 u.s.z.e. obejmuje on informacje o:
1) podmiotach korzystających ze środowiska, osobach uprawnionych do reprezentowania tych podmiotów oraz osobach będących użytkownikami Krajowej Bazy;
2) miejscach korzystania ze środowiska, gdzie prowadzona jest działalność powodująca emisje;
3) urządzeniach, których eksploatacja powoduje emisje;
4) instalacjach, źródłach powstawania i miejscach emisji;
5) środkach technicznych mających na celu zapobieganie lub ograniczanie emisji;
6) wielkościach emisji;
7) wielkościach produkcji oraz charakterystyce surowców i paliw towarzyszących emisjom;
8) pozwoleniach zintegrowanych lub pozwoleniach na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza, o zgłoszeniach instalacji mogących negatywnie oddziaływać na środowisko z uwagi na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza, o których mowa w ustawie z 27.04.2001 r. – Prawo ochrony środowiska – dalej p.o.ś., oraz o zezwoleniach, o których mowa w przepisach o systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych;
9) odstępstwach od dopuszczalnych wielkości emisji;
10) oddziaływaniu na środowisko instalacji i urządzeń spalania lub współspalania odpadów, niezbędne do realizacji obowiązków sprawozdawczych wynikających z przepisów prawa międzynarodowego lub przepisów prawa Unii Europejskiej;
11) przedsięwzięciach inwestycyjnych, terminach ich realizacji oraz prognozowanych wielkościach emisji z tych przedsięwzięć lub sprawnościach redukcji emisji albo stężeniach substancji w gazach odlotowych planowanych do osiągnięcia w wyniku realizacji tych przedsięwzięć;
12) poziomach działalności każdej podinstalacji w instalacji oraz inne dane zawarte w raportach dotyczących poziomu działalności, o których mowa w art. 3 ust. 2 rozporządzenia wykonawczego Komisji (UE) 2019/1842 z dnia 31 października 2019 r. ustanawiającego zasady stosowania dyrektywy 2003/87/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w odniesieniu do dalszych ustaleń dotyczących dostosowań przydziału bezpłatnych uprawnień do emisji ze względu na zmiany w poziomie działalności, oraz w sprawozdaniach z weryfikacji tych raportów sporządzonych zgodnie z przepisami rozporządzenia wykonawczego Komisji (UE) 2018/2067 z dnia 19 grudnia 2018 r. w sprawie weryfikacji danych oraz akredytacji weryfikatorów na podstawie dyrektywy 2003/87/WE Parlamentu Europejskiego i Rady (Dz. Urz. UE L 334 z 31.12.2018, str. 94 oraz Dz. Urz. UE L 423 z 15.12.2020, str. 23)
13) aktywnościach związanych z prowadzeniem działalności przemysłowej, transportem, rolnictwem, leśnictwem i sektorem usług;
14) wielkościach emisji związanych z prowadzeniem działalności przemysłowej, transportem, rolnictwem, leśnictwem i sektorem usług, wynikających z aktywności, o których mowa w pkt 13;
15) prognozach zmian aktywności dla poszczególnych sektorów gospodarki, o których mowa w art. 9 ust. 1 u.s.z.e.
Zgodnie z art. 6 ust. 3 i 4 u.s.z.e. informacje, o których mowa powyżej, gromadzi się w Krajowej Bazie, a Krajową Bazę prowadzi Krajowy Ośrodek.
Zgodnie z art. 6a u.s.z.e. informacje jednostkowe zawarte w:
- raporcie, o którym mowa w art. 7 ust. 1 u.s.z.e.,
- raporcie, o którym mowa w art. 64 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 12 czerwca 2015 r. o systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych, oraz w sprawozdaniu z weryfikacji tego raportu,
- raporcie, o którym mowa w art. 5 ust. 2 rozporządzenia delegowanego Komisji (UE) 2019/331 z dnia 19 grudnia 2018 r. w sprawie ustanowienia przejściowych zasad dotyczących zharmonizowanego przydziału bezpłatnych uprawnień do emisji w całej Unii na podstawie art. 10a dyrektywy 2003/87/WE Parlamentu Europejskiego i Rady, oraz w sprawozdaniu z weryfikacji tego raportu,
- zestawieniach informacji i raportach, o których mowa w art. 3 ust. 3–5 u.s.z.e.,
nie są informacjami publicznymi w rozumieniu przepisów o dostępie do informacji publicznej.
2. Raportowanie do Krajowej Bazy – obowiązki
Korzystający ze środowiska podmiot, którego działalność powoduje emisje, sporządza i wprowadza do Krajowej Bazy, w terminie do końca lutego każdego roku, raport zawierający informacje wskazane w art. 6 ust. 2 pkt 1–10 u.s.z.e., dotyczące poprzedniego roku kalendarzowego. Obowiązek wprowadzenia danych do Krajowej Bazy wynika z art. 7 ust. 1 u.s.z.e.
Natomiast według art. 7 ust. 1a u.s.z.e. osoba fizyczna niebędąca przedsiębiorcą sporządza i wprowadza do Krajowej Bazy raport, o którym mowa w art. 7 ust. 1 u.s.z.e., w zakresie eksploatacji:
1) instalacji wymagającej pozwolenia – jeżeli korzystanie ze środowiska powodujące emisje wymaga pozwolenia na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza albo pozwolenia zintegrowanego, o których mowa w art. 181 ust. 1 pkt 1 i 2 p.o.ś.;
2) źródła spalania paliw, o którym mowa w art. 152 ust. 2b p.o.ś.
W przypadku gdy obowiązek sporządzenia i wprowadzenia raportu jest związany z eksploatacją instalacji, podmiotem obowiązanym do sporządzenia i wprowadzenia raportu zgodnie z art. 7 ust. 2 u.s.z.e. jest prowadzący instalację.
Należy pamiętać, że jeżeli w trakcie roku kalendarzowego prawa i obowiązki podmiotu korzystającego ze środowiska przejmuje inny podmiot, obowiązek sporządzenia i wprowadzenia raportu za ten rok spoczywa na tym podmiocie, o czym mówi ust. 2a art. 7 u.s.z.e., ale jeżeli nowy podmiot korzystający ze środowiska nie jest następcą prawnym poprzedniego podmiotu, każdy z nich sporządza i wprowadza raport za okres, w którym prowadził działalność objętą obowiązkiem sporządzenia raportu.
Obowiązek sporządzenia i wprowadzenia za dany rok raportu, o którym mowa w art. 7 ust. 1 u.s.z.e., wygasa z upływem 5 lat od zakończenia roku kalendarzowego, w którym powstał ten obowiązek (art. 7 ust. 2c u.s.z.e.).
Wielkości emisji zawarte w raporcie, o którym mowa w art. 7 ust. 1 u.s.z.e., ustala się na podstawie prowadzonych pomiarów lub na podstawie informacji o wielkości produkcji, zużyciu paliw lub surowców i odpowiadających tym wielkościom wskaźników emisji, na co wskazuje art. 7 ust. 3 u.s.z.e.
Szczegółowy zakres informacji zawartych w raporcie KOBiZE oraz sposób ich wprowadzania do Krajowej Bazy określa rozporządzenie Ministra Środowiska z 14.11.2016 r. w sprawie szczegółowego zakresu informacji zawartych w raporcie oraz sposobu jego wprowadzania do Krajowej bazy o emisjach gazów cieplarnianych i innych substancji – dalej r.s.z.i. Decydujące znaczenie ma tu załącznik do ww. rozporządzenia.
Zgodnie z § 3 ust. 1 r.s.z.i. raport wprowadza się do Krajowej Bazy przez stronę internetową http://www.krajowabaza.kobize.pl, w trybie bezpośredniego połączenia z systemem teleinformatycznym w rozumieniu art. 3 pkt 3 ustawy z 17.02.2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne, po zarejestrowaniu podmiotu korzystającego ze środowiska w Krajowej Bazie i po zalogowaniu się do Krajowej Bazy za pomocą identyfikatora (loginu) i hasła dostępu.
Rozporządzenie w sprawie szczegółowego zakresu informacji zawartych w raporcie szczegółowo określa także sposób rejestracji, nadawania uprawnień, zmiany danych i informowania o zakończeniu działalności, czyli sposób posługiwanie się przez podmioty korzystające ze środowiska systemem informatycznym Krajowej Bazy.
- Nadzór na systemem i sprawozdawczością
Zgodnie z art. 7a ust. 1 u.s.z.e. informacje i dane zawarte w raportach, o których mowa w art. 7 ust. 1 u.s.z.e., udostępnia się:
- Głównemu Inspektorowi Ochrony Środowiska,
- wojewódzkiemu inspektorowi ochrony środowiska właściwemu ze względu na miejsce korzystania ze środowiska.
Informacje i dane zawarte w ww. raportach udostępnia się tym organom w okresie wskazanym w art. 7 ust. 2c u.s.z.e. w trybie bezposredniego połączenia z systemem KOBiZE, po zalogowaniu się do konta w Krajowej Bazie za pomocą identyfikatora i hasła dostępu. Ten podstawowy organ inspekcyjny w zakresie przestrzegania przepisów ochrony środowiska może korzystać z informacji zawartych w Krajowej Bazie, ale jednocześnie też oceniać ich rzetelność.
Po złożeniu przez podmiot korzystający ze środowiska raportu informacje w nim zawarte w pierwszej kolejności weryfikowane są przez sam system informatyczny, a wprowadzający uzyskuje informacje o błędach.
Analizę informacji zawartych w raportach, o których mowa w art. 7 ust. 1 u.s.z.e., wprowadzonych przez podmiot korzystający ze środowiska do Krajowej Bazy prowadzi Krajowy Ośrodek w oparciu o art. 8 ust. 1 u.s.z.e.
W przypadku wątpliwości dotyczących prawidłowości podanych w raporcie informacji Krajowy Ośrodek występuje do podmiotu korzystającego ze środowiska o udzielenie wyjaśnień lub dokonanie korekty raportu (art. 8 ust. 2 u.s.z.e.), a podmiot korzystający ze środowiska w terminie 14 dni od dnia otrzymania ww. wystąpienia udziela wyjaśnień lub dokonuje korekty raportu (art. 8 ust. 3 u.s.z.e.).
W przypadku gdy podmiot korzystający ze środowiska eksploatujący instalację wymagającą pozwolenia zintegrowanego lub pozwolenia na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza czy też źródło spalania paliw o nominalnej mocy cieplnej nie mniejszej niż 1 MW nie dopełni obowiązku, o którym mowa w art. 8 ust. 3 u.s.z.e., Krajowy Ośrodek może zawiadomić o tym wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska w terminie do 15 września. Takie uprawnienia Krajowemu Ośrodkowi daje art. 8 ust. 4 u.s.z.e.
W przypadku podmiotu korzystającego ze środowiska, którego dotyczy zawiadomienie Krajowego Ośrodka, wojewódzki inspektor ochrony środowiska dokonuje sprawdzenia informacji zawartych w raporcie w zakresie objętym wystąpieniem Krajowego Ośrodka do prowadzącego instalację, o którym mowa w art. 8 ust. 2 u.s.z.e. Wyniki sprawdzenia wojewódzki inspektor ochrony środowiska przekazuje Krajowemu Ośrodkowi i podmiotowi korzystającemu ze środowiska. Podstawę takich działań dają ust. 5 i 6 art. 8 u.s.z.e.
Według art. 8 ust. 7 u.s.z.e., jeżeli ze sprawdzenia informacji zawartych w raporcie wynika potrzeba korekty raportu, podmiot korzystający ze środowiska dokonuje korekty raportu w terminie 14 dni od dnia otrzymania wyników sprawdzenia.
Rzetelność raportów może także sprawdzać wojewódzki inspektor ochrony środowiska w trakcie kontroli prowadzonych u podmiotów korzystających ze środowiska, a w przypadku nieprawidłowości stwierdzonych w raportach, może zalecić ich korektę.
- Sankcje za brak raportu do Krajowej Bazy
Aktualnie przepisy prawne nie przewidują sankcji karnych dla podmiotu korzystającego ze środowiska, który nie wprowadził do Krajowej Bazy raportu lub wprowadził raport zawierający nierzetelne informacje.
Niemniej jednak niezłożenie raportu KOBiZE może skutkować karą grzywny wymierzoną prowadzącemu instalację zgodnie z art. 359 ust. 2 p.o.ś., ponieważ od 1.01.2020 r. raport stanowi podstawę sporządzenia przedkładanego marszałkowi województwa wykazu zawierającego informacje i dane wykorzystane do ustalenia wysokości opłat. Zgodnie z art. 359 ust. 2 p.o.ś. kto, będąc do tego obowiązany na podstawie art. 286 p.o.ś., nie dopełnia obowiązku terminowego przedkładania wykazu, podlega karze grzywny.
- Raporty KOBiZE a opłaty z tytułu korzystania ze środowiska
Podmioty korzystające ze środowiska w zakresie emisji do powietrza gazów i pyłów zobowiązane są od 1.01.2019 r. przedkładać marszałkowi województwa wykaz sporządzony na podstawie informacji zawartych w raporcie, o którym mowa w art. 7 ust. 1 u.s.z.e., uwzględniający informacje o rodzajach substancji wprowadzonych do powietrza, wielkości emisji oraz wysokości opłat za wprowadzanie gazów i pyłów do powietrza uiszczonych za poprzedni rok kalendarzowy, z zastrzeżeniem art. 289 ust. 1 p.o.ś. Informacje zawarte w ww. wykazie stanowią podstawę do wystawienia przez marszałka województwa tytułu wykonawczego.
Zgodnie z art. 286 ust. 1 pkt 1 lit. a p.o.ś. podmiot korzystający ze środowiska w terminie, o którym mowa w art. 285 ust. 2 p.o.ś., przedkłada marszałkowi województwa wykaz zawierający wykorzystane do ustalenia wysokości opłat informacje i dane o zakresie korzystania ze środowiska, w szczególności o rodzajach substancji wprowadzonych do powietrza i wielkości emisji – w przypadku wprowadzania gazów lub pyłów do powietrza – oraz o wysokości należnych opłat,
Według art. 286 ust. 3 pkt 1 p.o.ś. wykazy, o których mowa w art. 286 ust. 1 p.o.ś., są sporządzane na podstawie raportu, o którym mowa w art. 7 ust. 1 u.s.z.e.
Stosownie do art. 286 ust. 4 p.o.ś. informacje o wysokości należnych opłat zawarte w wykazach, o których mowa w art. 286 ust. 1 p.o.ś., stanowią podstawę do wystawienia tytułu wykonawczego. Wykazy, o których mowa w art. 286 ust. 1 p.o.ś., zawierają pouczenie, że informacje w nich zawarte stanowią podstawę do wystawienia tytułu wykonawczego.
Mając na uwadze ww. zmiany, które weszły w życie 1.01.2019 r., należy pamiętać, że już za 2019 r. marszałek województwa wystawi podmiotowi korzystającemu ze środowiska tytuł wykonawczy (do uregulowania opłaty) w oparciu o przekazany przez ww. podmiot wykaz sporządzony na podstawie informacji zawartych w raporcie, o którym mowa w art. 7 ust. 1 u.s.z.e.
Autor: Gall Marek LEX